Οι επαναστάσεις του μέλλοντος

Της Κατερίνας Παναγιώτου

Στη διάρκεια των τελευταίων αιώνων, ο κόσμος είχε την εμπειρία μιας σειράς επαναστάσεων των ανθρώπων του πνεύματος ενάντια σε διάφορες μορφές καταπίεσης. Αυτού του τύπου οι εξεγέρσεις λειτουργούν πρώτα στην ανθρώπινη σκέψη κι ύστερα εξαπλώνονται όχι μέσω κάποιας σύρραξης αλλά με τη βοήθεια της γλώσσας και της τεχνολογίας των επικοινωνιών. Τελευταία μάλιστα οι ιδέες που προωθούν, σε αντίθεση με τα αίτια των πολέμων, δεν είναι κατ’ ανάγκη αμφισβητήσιμες.

Έτσι, ίσως η επόμενη τέτοια επανάσταση, που θα σημειωθεί ίσως κάποια στιγμή μέσα στον 21ο αιώνα, θα αποτελέσει πρόκληση για τις οικονομικές συνέπειες που μπορεί να υποστούν τα εθνικά κράτη. Αυτό, γιατί θα μπορούσε κάλλιστα –για αρχή- να εστιάσει στην αδικία που πηγάζει και μόνο από το καθαρά τυχαίο γεγονός ότι κάποιοι γεννιούνται σε φτωχές και άλλοι σε πλούσιες χώρες. Με την έντονη κινητικότητα μεταξύ των διαφορετικών κρατών και τον σύγχρονο τρόπο ζωής που ξεπερνάει πατρίδες και σύνορα, το περί δικαίου αίσθημα των πολιτών δοκιμάζεται.

Στην πραγματικότητα, αυτό που συντελείται σήμερα είναι άνευ προηγουμένου. Στο βιβλίο του «1688: Η πρώτη σύγχρονη επανάσταση», ο ιστορικός Στίβεν Πίνκας, επιχειρηματολογεί πειστικά υπέρ του ότι η αποκαλούμενη «Ένδοξη Επανάσταση» (Glorious Revolution) έχει μείνει στην ιστορία όχι τόσο ως η ανατροπή ενός καθολικού βασιλιά από τους κοινοβουλευτικούς στην Αγγλία, αλλά ως η αρχή μιας παγκόσμιας επανάστασης για τη δικαιοσύνη. Και βέβαια δε χρειάζεται να σκεφτούμε καθόλου πεδία μαχών και πόλεμο με τη συμβατική έννοια. Αρκεί αντίθετα να φτιάξουμε μια… μεγάλη εικόνα με καφενεδάκια όπου κανείς μπορούσε να διαβάσει δωρεάν εφημερίδες –μια ιδέα που άρχισε να γίνεται δημοφιλής εκείνη την περίοδο- και γενικότερα σημεία συνάντησης με δυνατότητες πολύπλευρης επικοινωνίας. Όποια κι αν ήταν η εξέλιξη, η Επανάσταση αυτή σηματοδότησε την αρχή της αναγνώρισης της δυναμικής ομάδων που νομιμοποιούνταν να μην… αποδέχονται την «ιδεολογική ενότητα» που απαιτούσε ο βασιλιάς.

Κι αν θέλουμε να διευρύνουμε την κλίμακα, μπορούμε να πούμε ότι κάτι ανάλογο συνέβη με τη σταδιακή κατάργηση της δουλείας, η οποία δεν επετεύχθη σαφώς μέσω ενός πολέμου αλλά μέσα από τις διαδικασίες που δρομολογήθηκαν σταδιακά όταν έγινε δημοφιλής, η αναγνώριση της σκληρότητας και της αδικίας του.

Εξίσου, το 1849 εξεγέρσεις σε όλη την Ευρώπη ύψωσαν τείχος διαμαρτυρίας ενάντια στη νομοθεσία που περιόριζε το δικαίωμα ψήφου σε μια μειοψηφία ανδρών: εκείνους που είχαν ιδιοκτησία ή αριστοκρατική καταγωγή. Οι σουφραζέτες με το κίνημά τους για το δικαίωμα ψήφου των γυναικών ακολούθησαν αμέσως μετά.

Η επόμενη επανάσταση λοιπόν δεν θα χρειαστεί να καταργήσει τις συνέπειες που συνδέονται με τον τόπο γέννησης κάποιου ή να μετριάσει τα προνόμια που προκύπτουν από την εθνική καταγωγή του. Ταυτόχρονα με τον τρόπο που βιώνουμε σήμερα τα προβλήματα που συνδέονται με την έκρηξη του μεταναστευτικού ρεύματος όλα δείχνουν πως θα προσανατολιστούμε στην προώθηση της οικονομικής ελευθερίας μας. Επιπλέον, καθώς η τεχνολογία μειώνει το κόστος της μεταφοράς και των επικοινωνιών, η επίτευξη του στόχου μας θα γίνεται όλο και περισσότερο εφικτή. Εκείνο ωστόσο που πρέπει ιδιαιτέρως να προσέξουμε είναι η κατάργηση των παλαιών φραγμών να μην οδηγήσει στην ανέγερση νέων.

Έτσι, όταν πια θα έχουν μπει οι βάσεις, σε μια σύγχρονη πραγματικότητα όπου όλα κινούνται γρήγορα, η ανατροπή θα έλθει μέσα από την καθημερινή αλληλεπίδραση στις οθόνες των υπολογιστών μας με «ξένους» πολίτες αυτού του κόσμου, για τους οποίους και εμείς, όπως και οι ίδιοι, θα ξέρουμε ότι είναι έξυπνοι και αξιοπρεπείς, και δεν τους αξίζει να ζουν σε συνθήκες φτώχειας. Κι όλοι μαζί θα αγωνιστούμε και θα επιτύχουμε, καλύτερους όρους ανάπτυξης με έμφαση στην κοινωνική ασφάλιση και την πρόνοια για την αποτελεσματική προστασία των πολιτών, πρώτα σε κάθε χώρα ξεχωριστά κι ύστερα μέσα από μια ενιαία προσέγγιση για μια πιο δίκαιη παγκόσμια οικονομία.

Απ’ όποια οπτική γωνία κι αν το δει κανείς, ακόμη και τα παραμύθια έχουν στοιχεία πραγματικότητας από την περίοδο που δημιουργήθηκαν. Πολλώ δε μάλλον το αφήγημα για την αλλαγή του μέλλοντός μας.